Nguyên nhân rụng hoa, rụng trái non

Thứ nhất: Rụng hoa, rụng trái sinh lý do thiếu và mất cân bằng dinh dưỡng đặc biệt là dinh dưỡng thiết yếu trung lượng và vi lượng. Hiện tượng rụng hoa sinh lý là rất bình thường, tuy nhiên chúng ta cần kiểm soát hiện tượng này ở mức độ phù hợp nếu không hoa sẽ rụng hết, ảnh hưởng đến năng suất. Tương tự như rụng hoa hiện tượng rụng trái sinh lý là hiện tượng bình thường xảy ra ở cây ăn trái nói chung. Khi cánh hoa rụng hết báo hiệu quá trình thụ phấn thụ tinh đã hoàn thành, lúc này cây tập trung dinh dưỡng nuôi trái non, đây cũng là thời điểm cây thường thiếu và mất cân bằng dinh dưỡng nhất, dễ mẫn cảm với bệnh nhất. Hiện tượng rụng trái sinh lý là nhằm mục đích bảo vệ sức sinh trưởng của cây, khi số lượng trái, cành quá nhiều vượt sức chịu đựng của cây thì chúng phát sinh cơ chế tự bảo vệ và thích nghi điều đó được thể hiện ở hiện tượng tự rụng đi một phần trái để duy trì khả năng sinh trưởng, phát triển của cây bình thường. 

Thứ hai: Rụng hoa, rụng trái do cây bị nhiễm nấm bệnh, gặp điều kiện bất thuận từ thời tiết… Khi quan sát thấy trái rụng ở phần tiếp giáp giữa đài hoa và núm trái thì có thể kết luận hiện tượng này là do cây có thể đã bị nhiễm sâu bệnh, gặp điều kiện bất lợi từ thời tiết. Nếu kết hợp với thiếu và mất cân bằng dinh dưỡng thì hiện tượng rụng hoa-quả non diễn ra phức tạp hơn, khó kiểm soát, có thể rụng tới 70-80% số hoa, trái trên cây.
Thứ ba: Do quá trình thụ phấn không được hoàn thành dẫn đến hiện tượng rụng hoa. Thời tiết không thuận lợi, chăm sóc dinh dưỡng không đầy đủ và cân đối dẫn đến chất lượng hạt phấn không tốt, sức sống hạt phấn kém do sự xuất hiện nhiều của hoa dị hình làm cản trở quá trình thụ phấn thụ tinh. Trong thời kỳ này bà con cần chú ý cung cấp đủ ẩm cho cây, tưới tiêu thoát nước chủ động, kiểm soát sâu bệnh.

Giải pháp tăng tỷ lệ ra hoa đậu quả, chống rụng trái non 

1. Biện pháp canh tác

Đây là nhóm biện pháp cơ bản, nhằm làm cho cây sinh trưởng và phát triển thuận lợi, ít bị rụng hoa, rụng quả. Các biện pháp khác chỉ phát huy tác dụng tốt khi cây sinh trưởng và phát triển tốt hoặc đóng góp một phần trong việc hạn chế rụng hoa, rụng quả. Các biện pháp canh tác gồm hàng loạt khâu từ khi chọn giống, trồng cây và suốt quá trình chăm sóc. Ở đây chỉ lưu ý các biện pháp từ khi cây chuẩn bị ra hoa đến khi kết quả và nuôi dưỡng quả có ảnh hưởng đến sự rụng hoa, rụng quả. Trong đó ảnh hưởng rõ nhất là sự bón phân và chế độ nước.

– Về phân bón: Khi cây đã sinh trưởng thành thục chuẩn bị ra hoa cần tăng cường bón lân. Khi cây kết quả và quả đang lớn chú ý bổ sung đạm và Kali. Ngoài phân bón gốc nên sử dụng thêm các loại phân bón qua lá. Phân bón gốc có thể kết hợp các loại phân đơn hoặc phân hỗn hợp NPK với tỉ lệ NPK thích hợp. Phân bón lá cũng có nhiều loại với tỉ lệ NPK khác nhau kèm thêm các nguyên tố trung và vi lượng rất cần cho cây ở thời kỳ ra hoa, kết quả. Ví dụ: phân bón lá NPK rất thích hợp ở giai đoạn chuẩn bị ra hoa; phân KNO3 thích hợp khi cây đã kết quả; cũng có thể sử dụng các chế phẩm phân bón lá có thành phần hữu hiệu là chất humat, chitosan, polyphenol…để giúp cây tăng cường hấp thu tổng hợp chất dinh dưỡng và tăng sức chống chịu với các điều kiện ngoại cảnh bất lợi (hạn, úng, nóng, lạnh). Khi cây ra hoa, nuôi quả tỉa bỏ các chồi non mới nảy để tập trung chất dinh dưỡng nuôi hoa và quả.

– Về chế độ nước: chế độ nước thích hợp giúp cho bộ rễ phát triển tốt và sự hấp thu chất dinh dưỡng thuận lợi. Thời kỳ cây ra hoa, đậu quả rất nhạy cảm với chế độ nước, chỉ cần bị khô hạn hoặc úng ngập một thời gian ngắn cũng làm tăng tỉ lệ rụng hoa, rụng quả.

2. Bổ sung chất kích thích sinh trưởng

Khi mầm hoa đã hình thành, các chất kích thích sinh trưởng giúp mầm hoa vươn nhanh, tăng cường sức sống cho hạt phấn và bầu nhị cái để thụ tinh thuận lợi hạn chế rụng hoa, khi quả đã hình thành thì giúp quả phát triển tốt, ít bị rụng.

Phun các chất auxin hoặc GA khi thấy mầm hoa đã nhú, trước khi hoa nở rộ. Phun tiếp một lần nữa khi quả đã hình thành. Không phun khi hoa đang nở rộ. Khi hoa đang nở rộ cũng là lúc đang thụ phấn thì bản thân trong hoa cũng tăng cường tạo thành các chất kích thích sinh trưởng để giúp sự thụ tinh. Lúc này nếu phun bổ sung thêm sẽ làm nồng độ chất kích thích sinh trưởng quá cao gây rối loạn các hoạt động sinh lý trong cây, có thể ảnh hưởng đến sự thụ tinh và làm hoa bị rụng.

3. Hạn chế ảnh hưởng của thời tiết

Để chống nóng, lạnh hoặc mưa gió lớn có thể dùng cách che chắn hoặc trồng xen cây bóng râm, cây chắn gió. Thường trồng xen cây bóng râm (chuối, so đũa…) với khoảng cách thích hợp ở vườn cam, quýt, nhãn những năm đầu cây còn nhỏ và mới cho quả. Đốt đống lửa, hun khói trong vườn xoài vào những đêm có sương lạnh. Bón lân và kali, phun các chất humat, chitosan và vi lượng giúp cây tăng sức chống chịu. Tưới đủ nước và phun nước lên tán lá giúp cây chống nóng. Sau một đêm có nhiều sương lạnh sáng ra phun nước lên tán cây để chống lạnh, đồng thời hạn chế một số nấm bệnh thường phát triển trong điều kiện có nhiều sương lạnh (bệnh sương mai, thán thư, phấn trắng thường gây thối hoa và quả non trên xoài, vải, mãn cầu…)

4. Bảo vệ côn trùng truyền phấn

Khi hoa đang nở rộ cũng là lúc côn trùng tập trung đến hút mật hoa đồng thời giúp truyền phấn. Sự hút mật hoa phần nào ảnh hưởng đến thụ tinh song lợi ích của việc truyền phấn thì lớn hơn nhiều, nhất là với những cây có nhiều hoa như nhãn, vải, xoài, vú sữa… Vào thời gian cây nở hoa không phun thuốc trừ sâu để bảo vệ côn trùng truyền phấn. Có thể nuôi ong mật thả trong vườn để giúp thụ phấn, đồng thời tăng sản lượng mật, thường làm ở các vùng trồng nhãn, vải tập trung diện tích lớn rất hiệu quả.

5. Phòng trừ sâu bệnh

Sâu bệnh gây hại là nguyên nhân quan trọng làm rụng hoa, rụng quả. Nhiều loài sâu bệnh hại hoa và quả rất phổ biến.

– Về sâu hại, đáng lưu ý là các sâu chích hút như rầy, rệp, bọ trĩ, nhện. Các loại rệp muội, rệp sáp thường bám rất nhiều trên các chùm hoa và quả non ở hầu hết các loại cây ăn quả. Một số loài khác thường gây hại nghiêm trọng trên một số cây khi ra hoa, đậu quả như: rầy bông xoài, rầy phấn trên sầu riêng, bọ trĩ, nhện đỏ trên các cây có múi, bọ xít và nhện lông nhung trên nhãn, vải, bọ cánh cứng hại hoa mãn cầu, bọ trĩ và bọ xít muỗi hại hoa và quả điều non. Trên các cây ăn quả cũng thường bị các loài sâu ăn hoa, sâu đục quả non (nhãn, vải, xoài, chôm chôm…).

– Về bệnh hại hoa và quả, phổ biến và đáng chú ý nhất là các bệnh thán thư (xoài, nhãn, cam, quýt, mãn cầu, sầu riêng, thanh long…), bệnh phấn trắng (xoài, chôm chôm), bệnh thối quả (nhãn, vải, sầu riêng, vú sữa, măng cụt, táo…), bệnh sẹo và loét trên quả cam, chanh. Nhiều chùm hoa xoài, điều bị rụng do bệnh thán thư.

Ngoài ra, các sâu bệnh khác hại lá, thân và rễ làm cây suy yếu sẽ giảm khả năng ra hoa và tăng tỉ lệ rụng hoa, rụng quả.

Để hạn chế rụng hoa, rụng quả, việc phòng trừ sâu bệnh có vai trò rất lớn. Khi dùng thuốc cần phun kịp thời trước khi hoa nở và khi quả mới đậu, không phun khi đang nở hoa thụ phấn. Thuốc trừ bệnh cần phun sớm khi hoa mới nhú.

6. Làm rụng bớt hoa và hạn chế số lượng quả

Các cây ăn quả thường chỉ giữ lại để nuôi dưỡng một số hoa quả nhất định tùy theo tình hình ảnh hưởng và khả năng cung cấp dinh dưỡng. Để nhiều hoa, nhiều quả có thể làm cây bị suy yếu, ảnh hưởng đến sinh trưởng và sự ra hoa, kết quả của vụ sau. Vì vậy đối với những cây vài năm đầu mới ra hoa và những năm ra hoa đậu quả quá nhiều cần làm rụng bớt hoa và hạn chế số lượng quả ở mức độ vừa phải. Có thể áp dụng một số cách sau:

– Phổ biến và dễ làm là dùng tay ngắt bỏ một số hoa, quả nhỏ, bị sâu bệnh, dị dạng ở những chùm quá nhiều quả, không có triển vọng phát triển tốt. Kinh nghiệm như: với cây sầu riêng cho thấy mỗi cây từ 5 năm tuổi trở lên chỉ để 50–80 quả là vừa; Bưởi da xanh chỉ tối đa khoảng 20–30 quả; Xoài, nhãn, vải, vú sữa… năm đầu mới ra hoa nên ngắt bỏ hết, các năm sau để số lượng quả tăng dần.

– Dùng hóa chất: để làm rụng bớt số lượng hoa, quả, có thể phun một số hóa chất như: Ethrel, Naphtyl actamid vào lúc hoa đang nở rộ. Áp dụng hóa chất cần có kinh nghiệm, nên làm thử trước để xác định nồng độ và thời gian xử lý thích hợp, không làm rụng quá nhiều quả và không ảnh hưởng đến sự phát triển của quả sau này.